Terug Bijzondere Weersituaties beleefd door Bart Pijper

Over de auteur

Geboren op het Groninger Hogeland ben ik in 1990 naar het zuiden afgezakt om via wat omzwervingen in 1998 in Nieuw Balinge neer te strijken. Min of meer toevallig, omdat er een leuk huisje met behoorlijk wat grond te koop stond in een prachtige omgeving. Al sinds mijn jeugd ben ik zeer geinteresseerd in geografie, kaarten, geschiedenis en de natuur. Intussen had ik al een homepage gemaakt over mijn  hobby: Windhozen. De homepage is te vinden op www.geocities.com/extreem_weer

Verslag met foto's van de zandhoos te Nieuw Balinge

9 juni 2001

Het was heerlijk weer vandaag, weinig wind en als de zon scheen kon je heerlijk in korte broek en t-shirt zitten. Om halfeen laat ik de visite heftig schrikken door op te springen: "een zandhoos!"

Op ± 500 meter afstand ontstaat opeens een zandhoos. Niet zo'n kleintje welke ik wel eens op tv gezien heb waar kinderen doorheen rennen, deze was minstens 50 meter hoog en een diameter wisselend tussen 5 en 10 meter.

Hij verplaatste zich zeer langzaam en ik sprintte naar binnen om mijn fototoestel te pakken en rende daarna dwars door de weiland en tussen het schrikdraad door er naar toe. Een brede sloot versperde helaas mijn weg maar het was genieten zeg! Wat nog een power er in zat verbaasde mij. Hij bleef maar doorgaan en van de visite mocht ik wel even weg. Snel in de auto gesprongen en een omweg gemaakt om hem verderop op te vangen en jawel ik zag nog net een 30 meter voor me de laatste stuiptrekking. Een klein hoosje van amper 5 meter hoog was over maar toen ik de auto stilzette was het opeens over.

Al met al is hij ± 20 minuten in de lucht geweest. Trekafstand ongeveer 1400 meter. Trekrichting west-oost. Grondsoort: "dalgrond" (afgegraven veen bovenop zand/keileem, de laatste 30 cm veen is omgeploegd met het zand/keileem)
Gewas : waarschijnijk suikerbieten wat echter nog maar amper zichtbaar was. Temperatuur : ± 16°C

De Zandhoos nader verklaart(KNMI)

Op warme zonnige dagen in het zomerhalfjaar met weinig wind kunnen boven sterk verhitte oppervlakken wervelwindjes ontstaan. Ze doen zich vooral voor boven zandgrond, maar soms ook boven de stenen van een plein of boven hooi. Meestal is er dan een draaiende zuil van stof of zand te zien en daarom worden deze wervelwindjes stof- of zandhozen (in de Verenigde Staten "dust devils) genoemd. In een vuurzee worden ook wel eens (vuur)hoosjes gezien en ook boven de hete lava van een vulkaan zijn hoosjes waargenomen. Het verschijnsel heeft dus alles met hitte te maken en aan de grond moet het minstens enkele tientallen graden warmer zijn dan op zo'n honderd meter hoogte. Er vormt zich dan een hete luchtbel die opstijgt, waardoor aan het aardoppervlak lucht toestroomt uit de naaste omgeving. Net als bij water in een leeglopend bad kan de toestromende lucht dan een roterende beweging krijgen.

In tegenstelling tot windhozen, die samenhangen met wolken op enkele honderden meters hoogte, doen stof- of zandhozen zich alleen aan het aardoppervlak en bij rustig weer voor. Stofhoosjes worden meestal maar enkele tientallen meters hoog, maar kunnen soms een hoogte bereiken van honderd meter. De levensduur is doorgaans niet langer dan enkele minuten. De windkracht van stofhozen kan daarom nooit in de schaal van Beaufort worden uitgedrukt, die gebaseerd is op gemiddelden van minstens tien minuten. Stof- en zandhozen zijn minder heftig en veel onschuldiger dan windhozen bij wolken. Toch veroorzaken stofhozen soms schade of verwondingen. Dergelijke hoosjes zijn vaak krachtig genoeg om kussentjes, strandstoelen of parasols op te tillen.

In de binnenstad van Utrecht zijn begin augustus 1996 zelfs bomen omver geblazen en op geparkeerde auto's terechtgekomen. Zulke krachtige stofhozen zijn zeldzaam en de meeste richten geen schade aan.

In Twente worden stofhozen ook wel windheksen genoemd. Op de warme 2e augustus 2003 zorgde een windheks ervoor dat boeren die bezig waren met het inkuilen van gras hun theepauze in scherven zagen gaan. Het blad met theekan en kopjes dat de boerin op een baal stro had neergezet werd plotseling door windheks opgetild en een eind verder neerkwakte. Alles wat overbleef was een blad met scherven en natuurlijk een lege theepot.

Rolwolk 15 juni 2001 te Nieuw Balinge

Het was die middag broeierig warm, vanuit het zuidwesten kwam echter rond kwart voor twee een donkere lucht opzetten.
Rond twee uur even een paar dikke warme druppen maar het werd weer droog.  Het zwaartepunt leek, net als de vorige bui welke rond 1 uur, ten westen van mij langs te trekken. Er was ook om de ± 5 minuten wat onweersgerommel. Rond kwart over twee werd mijn aandacht getrokken door een wat gek rafelig wolkje aan de zuidzijde van de bui. Het draaide terug de bui in en er ontstond een prachtige rolwolk die opviel door zijn geringe omvang, meestal gaat een rolwolk vooraf aan een stevige (onweers)bui en is vaak kilometers lang.  Dit leek meer of dat ik van de zijkant bovenin een hoos keek. Zou het zo'n gek gevormde hoos zijn waarvan ik wel eens een foto heb gezien welke zich meest horizontaal bevind en pas op het laatst naar de grond afbuigd? Waarom zie ik dan geen slurf of duidelijke tuba?

Op de grond schuin erachter begon het te enorm te stuiven en er vormden zich tientallen meters hoge donkere "plukken" welke drie keer heel even gedurende enkele seconden linksom roteerden. Hoe is dit mogelijk? Ook had de rolwolk steeds wel een paar uitstulpingen maar die draaiden niet rond en maakten geen zichtbare verbinding met de slierten op de grond. Het is dus waarschijnlijk geen hoos geweest maar het blijft een vreemd geval. Wat ook opvalt is dat de verstuiving eerst te zien is achter de rolwolk en zich duidelijk sneller verplaatst dan de wolk. Wie een theorie denkt te weten mag het zeggen.

De gekke donkere stip, even rechts van het midden, komt door mijn fototoestel. Omdat de afstand vrij groot is het wat wazig maar vooral op de laatste is mooi de ronding van de wolk te zien. Voor zover ik het kon zien bleef de bui de rolwolkachtige structuur behouden en trok hij richting Meppen-Schoonlo. De bui leverde nog geen 2 mm op.

Die middag en avond bleven de buien Nieuw Balinge schampen. Even na acht uur hagelde het in Hoogeveen een kwartier lang en waren de straten wit. Hier om half negen uit dezelfde bui amper regen maar wel een kilometers lange rolwolk met talloze wolkenflarden onder aan de basis welke reikten tot halverwege de afstand wolk-aarde. Foto's volgen a.s.a.p.

Die middag is er in ieder geval wel een 'houwmouw"(?) = windhoos te zijn geweest in Deurne. Dit blijkt uit het volgend bericht uit het Eindhovense dagblad: Wervelwind zorgt voor 'hooiregen'

Vrijdag 15 juni. DEURNE - In de buurt van Deurne is gistermiddag naar alle waarschijnlijkheid een sterke wervelwind opgetreden. Tientallen bewoners zagen gras en hooi van grote hoogte uit de lucht vallen. Het hooi viel rond vijf uur naar beneden. Mevrouw Jagers in de Molenstraat zag 'pollen gras' vallen: 'Net of er in de lucht iets ontploft was.' Ook de familie Keunen in de Kerkstraat zag het hooi regenen. 'Het kwam van zo'n grote hoogte dat je met de verrekijker recht omhoog niet kon zien dat het hooi was.' Weerkundige Johan Verschuuren in Aarle-Rixtel heeft het fenomeen zelf niet waargenomen. Maar volgens hem moet het om een sterke wervelwind ofwel een 'houwmouw' zijn gegaan. Die heeft contact gemaakt met de aarde om vervolgens op grote hoogte het gras weer los te laten. 'Die is zeer plaatselijk en duurt een of twee minuten', zegt Verschuuren. De 'houwmouw' heeft voor hem voorspellende waarde. 'Het gaat binnen drie dagen regenen.'